Chính tả là một trong những yếu tố cơ bản làm nên sự chuẩn mực và uy tín của văn bản. Với các lĩnh vực như báo chí và xuất bản, sự chính xác về chữ viết càng trở nên quan trọng bởi chúng ảnh hưởng trực tiếp đến hàng triệu độc giả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy lỗi nhầm lẫn giữa giẫm hay dẫm vẫn xuất hiện không ít, tạo ra tranh cãi và đặt ra câu hỏi về chất lượng biên tập hiện nay. 1. “Giẫm” – chính tả chuẩn theo từ điển Theo Từ điển Tiếng Việt (Hoàng Phê, 2003), “giẫm” là động từ chỉ hành động đặt bàn chân lên vật gì đó, đồng thời mở rộng nghĩa bóng như “giẫm chân tại chỗ”, “giẫm đạp lên nhau”, “giẫm lên vết xe đổ”. Trong khi đó, “dẫm” không có trong hệ thống từ điển chuẩn. Điều này khẳng định: về mặt khoa học ngôn ngữ, “giẫm” mới là cách viết đúng. 2. Thực trạng trên báo chí Dù đã có chuẩn mực từ điển, song khảo sát nhanh trên các trang báo điện tử cho thấy: Nhiều bài báo vẫn xuất hiện cụm từ “dẫm đạp” hoặc “dẫm chân tại chỗ”, thay vì “giẫm”. Một số trang dùng lẫn lộn cả hai cách viết trong cùng chuyên mục, cho thấy sự thiếu nhất quán trong khâu biên tập. Các lỗi này thường xuất hiện ở các bài viết tin tức nhanh, bình luận xã hội, nơi tốc độ đăng tải được ưu tiên hơn độ chính xác. Hệ quả là độc giả tiếp xúc với cách viết sai nhiều lần, dần hình thành thói quen sai chính tả. 3. Thực trạng trong xuất bản sách Ở lĩnh vực xuất bản, tình hình có phần “an toàn” hơn do các bản thảo thường qua nhiều vòng biên tập. Tuy nhiên: Một số ấn phẩm văn học hoặc sách dịch vẫn xuất hiện “dẫm” thay cho “giẫm”, đặc biệt khi dịch giả hoặc tác giả quen dùng theo khẩu ngữ. Sách in số lượng lớn, nếu sai sót không được sửa, sẽ lan truyền lâu dài và khó khắc phục. Trong sách thiếu nhi, sự xuất hiện của lỗi này càng nguy hiểm hơn vì ảnh hưởng đến thói quen ngôn ngữ của trẻ em. 4. Nguyên nhân của sai sót Ảnh hưởng phát âm vùng miền: “gi” và “d” phát âm gần giống nhau nên người viết dễ nhầm. Thiếu khâu kiểm tra chính tả nghiêm ngặt: không phải tòa soạn, nhà xuất bản nào cũng có đội ngũ biên tập ngôn ngữ chuyên sâu. Áp lực thời gian: báo chí chạy đua tốc độ khiến khâu soát lỗi bị xem nhẹ. Thói quen sai phổ biến: do mạng xã hội và khẩu ngữ, biên tập viên đôi khi cũng quen tay gõ “dẫm”. 5. Tác động đến độc giả và ngôn ngữ Làm suy giảm uy tín của tòa soạn, nhà xuất bản: độc giả dễ cho rằng lỗi nhỏ nhưng lại ảnh hưởng đến tính chuyên nghiệp. Gây nhiễu chuẩn chính tả: khi cả “giẫm” và “dẫm” cùng xuất hiện, người học khó phân biệt đúng sai. Làm gia tăng tranh cãi trên mạng xã hội, gây chia rẽ giữa “phe giẫm” và “phe dẫm”. 6. Giải pháp khắc phục Đào tạo biên tập viên ngôn ngữ: cần nhấn mạnh việc sử dụng từ điển làm căn cứ. Ứng dụng công nghệ: phần mềm kiểm tra chính tả có thể tự động phát hiện và gợi ý sửa lỗi. Tăng cường vai trò của tổng biên tập và nhà xuất bản: kiểm duyệt chặt chẽ hơn trước khi phát hành. Giáo dục độc giả: khuyến khích bạn đọc góp ý, sửa lỗi để nâng cao chất lượng ngôn ngữ báo chí.
